بررسی روایات تفسیری جابربن یزید جعفی با تأکید بر روایات عمروبن شمر جعفی از وی

روایات تفسیری ائمّ? اطهار? میراثی عظیم و گنجینه ای پر بها از آن بزرگواران در تفسیر آیات کریم? قرآنی است. کمتر مفسّر شیعه ای را می توان یافت که خود را بی نیاز از این مجموع? ارزشمند بداند. برای کشف نظریّ? تفسیری اهل بیت مراجعه به این روایات اجتناب ناپذیر است. امّا رجوع به این مجموعه، با چالش هایی همراه می باشد که از مهم ترین آنها می توان به وجود راویان ضعیف در اسانید روایات و دیگر، آسیب هایی که در متن این روایات از قبیل وجود احتمالی مفاهیم غالیانه در آن، اشاره کرد. جابربن یزید جعفی یکی از سرآمدان اصحاب امام باقر و امام صادق?، روایات تفسیری فراوانی را از وجود مبارک این دو امام بزرگوار نقل نموده است. گرچه دانشمند رجالی ای همچون نجاشی، شخصیّت روایی او را به چالش می کشاند، امّا سایر دانشیان، رویکرد مثبتی به وی داشته اند. از این رو اثبات وثاقت او کار دشواری نیست. مهم ترین اشکال در پذیرش روایات تفسیری جابر، وجود راویانی است که میراث حدیثی او را گزارش کرده اند. از جمل? این افراد می توان از عَمْرِوبْنِ شمْر، مُفَضَّلِ بْنِ صالِح و مُنَخَّلِ بْنِ جَمیل نام برد. این سه تن از نگاه عمد? عالمان رجالی مورد تضعیف قرار گرفته اند. از این رو ارتباط ما با روایات تفسیری جابر به واسط? وجود این راویان ضعیف که پل ارتباطی ما با روایات او هستند با مشکل رو به رو می شود. صرف نظر از وجود این سه راوی، وجود راویان مجهول و طرق مشتمل بر رفع و ارسال در زنجیر? اسانید روایات وی، پذیرش روایات جابر را با مشکل جدّی مواجه کرده است. در این پژوهش ضمن گزینش روایات تفسیری جابر که از سه راوی پیش گفته نقل شده و گونه شناسی و بیان آموزه های آن، به بررسی شخصیّت روایی جابر و سه راوی عمد? آثارش می پردازیم، تا ببینیم تضعیفات صورت گرفته تا چه میزان با واقعیّت مطابقت دارد. همچنین تک تک رجال اسانید روایات وی مورد تحلیل قرار گرفته و سعی در درمان آسیب های سندی آن کرده ایم. امّا در این میان از قرینه ای بسیار ارزنده، جهت اعتبار بخشی به اسانید و محتوای روایات او استفاده کرده ایم که از آن تعبیر به "مشابه یابی روایات" شده است. بدین وسیله احادیث هم مفهوم و هم مضمون روایت مورد بحث را گردآوری کرده ایم تا بتواند چاره ای بر آسیب های سندی گزارش شده باشد. ما این مجموعه را خالی از آسیب های محتوایی یافتیم.